Σύγχρονοι Έλληνες Χαράκτες: Αυθεντικό & Πρωτότυπο
Η Ελλάδα έχει παράδοση στην χαρακτική. Το διάστημα του μεσοπολέμου ήταν η αρχή της «ελληνικής σχολής».
Τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, ήταν καταλυτική η παρουσία του Δ. Γαλάνη στο χώρο. Στη συνέχεια, εμφανίστηκε μια ενδιάμεση γενιά που έφτασε στην ωριμότητά της την δεκαετία του '30. Ήταν εκείνοι που γνώρισαν στο εξωτερικό την παράδοση της ευρωπαϊκής χαρακτικής και που, γυρίζοντας στην Ελλάδα, έφτιαξαν χαρακτικά έργα ευρείας απήχησης, με μια ελληνοκεντρική αντίληψη τόσο στην επιλογή όσο και στην διαπραγμάτευση του θέματος ( Α. Θεοδωρόπουλος, Ε. Παπαδημητρίου, Α. Κορογιαννάκης, Ν. Βεντούρας κ.ά.).
Νικόλαος Βεντούρας
Αυτός, όμως, που διαμόρφωσε το πρόσωπο της ελληνικής χαρακτικής ήταν ο Γ. Κεφαλληνός ο οποίος ασχολήθηκε κυρίως με το τοπίο και την προσωπογραφία, αναγάγοντάς τα σε σύμβολα. Οι μαθητές του, επηρεάζονται από τον εξπρεσιονισμό και αντλούν, στην αρχή, τα θέματά τους από την καθημερινή ζωή και, στη συνέχεια, εκφράζουν δυναμικά την ευαισθησία τους σε κοινωνικά και εθνικά ζητήματα της δεκαετίας του ΄40 (Α. Τάσσος, Β. Κατράκη, Κ. Γραμματόπουλος, Γ. Μόσχος κ.ά.)
Βάσω Κατράκη
Κύριος εκπρόσωπος της ελληνικής τέχνης στις ρίζες και ένας από τους καλλιτέχνες που επιδίωκαν την ώσμωσή της με τον διεθνή μοντερνισμό, όμως, ήταν ο Σπ. Βασιλείου.
Ταυτόχρονα, πολλοί ζωγράφοι, στη δεκαετία του 1930, πειραματιζόμενοι με διάφορες τεχνικές πάνω στην τέχνη της χαρακτικής, έδωσαν εξαίσια έργα, όπως οι Τέτσης, Φασιανός, Γκίκας, Σικελιώτης, Σεμερτζίδης κ. ά. Ο 20ος αιώνας, στο σύνολό του, έδωσευπέροχους ζωγράφους που ήταν ταυτόχρονα και χαράκτες (Κ. Ξενάκης, Π. Γράββαλος, Τ. Κατσουλίδης, Δ. Μυταράς, Δ. Γουναρίδης, Γ. Βαλαβανίδης, Α. Δρούγκας, Ρ. Κοψίδης, Χ. Σαρακατσιάνος, Χ. Μπότσογλου κ. ά.). Κάποιοι από αυτούς συνεχίζουν να δημιουργούν και τον 21ο αιώνα παράλληλα με τις νέες γενιές χαρακτών, μερικούς από τους οποίους παρουσιάζουμε και σε αυτήν την έκθεση.
Χρόνης Μποτσογλου
Οι σύγχρονοι Έλληνες χαράκτες που γεννήθηκαν τις δεκαετίες 1970-1980 πειραματίζονται σήμερα με πολλές νέες τεχνικές χάραξης - πολλοί είναι και ζωγράφοι -, ενδιαφέρονται για ιδιαίτερα σύγχρονα θέματα που αφορούν στην Ελλάδα και στον κόσμο και χρησιμοποιούν πολλές φορές στα έργα τους την παραμόρφωση.
Ένας καλός χαράκτης - είτε μιλάμε για παραδοσιακή χαρακτική σε ξύλο/λινόλεουμ/χαλκό/τσίγκο είτε για σύγχρονη χάραξη- συνδυάζει τεχνική, υπομονή και καλλιτεχνική ματιά. Πρόκειται για μια τέχνη που έχει αφετηρία το σχέδιο.
Η χάραξη απαιτεί σταθερό χέρι και ακρίβεια, σταθερό έλεγχο της πίεσης και της κίνησης, ώστε οι γραμμές να είναι καθαρές. Σημαντική είναι, επίσης, η παρατήρηση μικρών διαφορών και η δυνατότητα αποτύπωσης λεπτών υφών. Για να «μιλάει» το αποτέλεσμα στον θεατή, ο χαράκτης πρέπει να ξέρει πώς να δώσει το βάθος, σκιάσεις και σύνθεση, αλλά και ποιο εργαλείο και τεχνική να χρησιμοποιεί, μιας και κάθε επιφάνεια αντιδρά διαφορετικά. Όταν χαράζει, δεν γνωρίζει πάντα το τελικό αποτέλεσμα, αφού το αρχικό σχέδιο στην πλάκα μπορεί συνεχώς να αλλάζει, ακόμα και η σύνθεση.
Είναι μια χρονοβόρα διαδικασία που συχνά απαιτεί να δουλεύεις ώρες πάνω σε μικροσκοπικά σημεία, οπότε χρειάζεται υπομονή και επιμονή, καθώς και συνέπεια στην επανάληψη, μιας και η ίδια ποιότητα πρέπει να βγαίνει ξανά και ξανά.
Αυτό, όμως, που ξεχωρίζει έναν χαράκτη - πέρα από την τεχνική αρτιότητα- είναι η «υπογραφή» του, το δικό του προσωπικό στυλ, η δική του γραφή.
Οι καλλιτέχνες της έκθεσης «Σύγχρονοι Έλληνες Χαράκτες» διαθέτουν όλοι τη δική τους εικαστική φωνή. Δεν σκέφτονται μόνο την εικόνα, αλλά πως θα μεταφραστεί σε γραμμές, υφές, κοντράστ. Έχουν πολύ καλή αντίληψη φωτός-σκιάς και αίσθηση ρυθμού και υφής, μιας και οι γραμμές τους δεν είναι απλά περιγράμματα, αλλά φτιάχνουν ατμόσφαιρες. Έχουν εμπειρία για να «διαβάσουν» κάθε πλάκα και, συχνά, σπάνε τα όρια της τεχνικής τους και ανακαλύπτουν δικούς τους τρόπους. Καταφέρνουν να μεταδώσουν συναίσθημα μέσα από το αποτύπωμα.
Τα χαρακτικά τους δεν είναι μόνο άψογα τεχνικά, αλλά κουβαλούν ένταση, ατμόσφαιρα και μια υπογραφή που τα κάνει αναγνωρίσιμα. Ανταμείβουν τον θεατή με κάτι το μοναδικά αυθεντικό, που όμως έχει τη δυνατότητα να αναπαραχθεί πολλαπλά: το έργο της χαρακτικής είναι γνήσιο και πρωτότυπο χωρίς να είναι μοναδικό (πρέπει εδώ να τονιστεί ότι όλα τα αντίτυπα είναι έργα πρωτότυπα, γιατί κανένα έργο που τυπώνεται από την πρέσα, πόσο μάλλον από το χέρι, δεν είναι ακριβώς ίδιο με το άλλο, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της φωτογραφίας ή του τυπώματος από υπολογιστή).
Και όταν ο χαράκτης καταφέρνει να μεταδώσει συναίσθημα και προσωπική φωνή μέσα από το αποτύπωμα, εκεί η τεχνική γίνεται τέχνη.
Ήρα Παπαποστόλου
Κριτικός & Ιστορικός Τέχνης, μέλος της AICA International
Αναστασία Μικρού
Μαρίνα Προβατιδου
Γιάννης Στεφανακις
Στέφανος Ρόκος
Αριστέα Χαρωνιτη