Επμέλεια Έκθεσης: Ήρα Παπαποστόλου - Ιωάννης Αρχοντάκης
Το βλέμμα του Νάρκισσου
Ο Νάρκισσος, κατά τη μυθολογία, ήταν ένας πανέμορφος νέος ο οποίος περιφρονούσε τον έρωτα. Πολλές νύμφες τον ερωτεύτηκαν, αλλά εκείνος τις περιφρονούσε, οπότε και ζήτησαν εκδίκηση από την Νέμεσι. Η ικεσία τους εισακούστηκε και, όταν ο νέος είδε το είδωλό του στο νερό μιας πηγής, ερωτεύτηκε τον εαυτό του και, από μαρασμό για το ανικανοποίητο πάθος του, πέθανε.
Ο μύθος του Νάρκισσου υπήρξε πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες. Πολύ γνωστοί είναι οι πίνακες των Caravaggio και Nicolas Poussin που αναπαριστούν τον όμορφο νέο.
Το θέμα του ναρκισσισμού επανέρχεται στην τέχνη, με την αυτοπροσωπογραφία αλλά και με τη χρήση του καθρέφτη στα έργα των καλλιτεχνών.
Το 1434, ο Jan Van Eyck ζωγραφίζει τον πίνακα με τίτλο Ο γάμος των Arnolfini. Στο εσωτερικό ενός υπνοδωματίου ένας άντρας και μία γυναίκα κρατιούνται από το χέρι, ενώ σε έναν καθρέφτη που κρέμεται στο βάθος διακρίνουμε και άλλα πρόσωπα – ίσως και τον ίδιο το ζωγράφο. Η ιδιοφυής επινόηση του καθρέφτη, ο οποίος διευρύνει το χώρο, μετατρέπει τους θεατές σε κοινωνούς της σκηνής και το ζωγράφο σε έναν ακόμη νάρκισσο.
Το 1991, η Αιμιλία Παπαφιλίππου φτιάχνει το έργο με τίτλο “Επαφή”. Μια ζωγραφισμένη αυτοπροσωπογραφία της φωτίζεται περιοδικά ενώ ένας καθρέφτης αντανακλά την όψη του θεατή. Η σύγχρονη “νάρκισσος” θέλει να σχολιάσει τη σχέση του κοινού με τον καλλιτέχνη.
Όταν οι σύγχρονοι καλλιτέχνες ζωγραφίζουν το πορτρέτο τους, παρουσιάζουν τον καθρέφτη της ψυχής τους. Οι αυτοπροσωπογραφίες τους παραπέμπουν έμμεσα ή άμεσα στο μύθο του όμορφου νέου και στον ναρκισσισμό - αν αναλυθεί με ψυχολογικούς όρους – του καλλιτέχνη.
Ένα ακόμη θέμα που γεννιέται είναι ο “ναρκισσισμός” του Δυτικού πολιτισμού. ΜΜΕ, θέαμα και διαφήμιση σερβίρουν είδωλα με τα οποία καλείται να ταυτιστεί το Εγώ του νέου δυτικού ανθρώπου. Η ταύτιση του Εγώ με κάποιο είδωλο οδηγεί σε αίσθηση αιχμαλωσίας και εξέγερσης ενάντια στο είδωλο που σου επιβάλλεται. Επίσης, υπάρχει ο «ναρκισσισμός» των μικρών διαφορών που γεννά ρατσισμούς, φανατισμούς, αλαζονεία. Ο «ναρκισσισμός» αυτός μπαίνει στα έργα των καλλιτεχνών οι οποίοι με περίσσεια φαντασία απεικονίζουν σύγχρονους νάρκισσους μέσα από την καταστροφή του κόσμου τους.
Σε μια εποχή όπου τα κακά πρότυπα και η έλλειψη αγάπης υπερισχύουν στις σχέσεις των ανθρώπων, ο ναρκισσισμός είναι γνωστή αρρώστια που μαστίζει ολοένα και περισσότερο τα μυαλά των ανθρώπων. Ένα θέμα επίκαιρο που περνάει με ποικίλους τρόπους στον καμβά των καλλιτεχνών, στις κατασκευές τους ή στις φωτογραφίες τους.
Ήρα Παπαποστόλου
Κριτικός & Ιστορικός Τέχνης
www.haniotika-nea.gr/vlemma-tou-narkissou/
www.patris.gr/articles/251147?PHPSESSID=l2n5sg8iapc8g35sp771l50vp4#.U2SktYF_tDQ
Μια πολύ ενδιαφέρουσα αυτοπροσωπογραφία είναι αυτή του Λευτέρη Γιακουμάκη, ο οποίος επιχειρεί να περιγράψει την κατάσταση στην οποία έρχεται ο καλλιτέχνης εκτελώντας τη ζωγραφική πράξη. Ο ίδιος λέει:"Η φιγούρα του ζωγράφου διαιρείται σε τρεις. Η κεντρική, το σώμα και τα χέρια που κρατάνει τα πινέλα, αφορούν στη ζωγραφική πράξη, στο γεγονός ότι η ζωγραφική απαιτεί τεχνική εργασία. Η δεύτερη , το κεφάλι του ζώου και η "σκιά" αριστερά αναφέρεται στα ένστικτα που επιστατεύει ο καλιτέχνης ζωγραφίζοντας. Η τρίτη, η σκιά δεξιά, αναφέρεται στο κομμάτι της μνήμης και του ασυνείδητου του καλιτέχνη που εμπλέκεται στη δημιουργία εικόνων". Πρόκειται για μία αυτοπροσωπογραφία που αναφέρεται στην ίδια τη ζωγραφική, μια ζωγραφική αυτοαναφορική που παρατηρεί τον εαυτό της
Έργο της Λαμπρινής Μποβιάτσου
Έργο του Γιώργου Καβούνη
