-Τι δουλειά κάνεις;
-Είμαι κριτικός και ιστορικός τέχνης.
-Δηλαδή τι κάνεις;
Αυτή είναι μια ερώτηση στην οποία καλούμαι να απαντάω καθημερινά.
Ιστορικός τέχνης και ποιήτρια ήταν η Ελένη Βακαλό (1921 – 2001) η οποία σπούδασε αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1940-1945) και Ιστορία της Τέχνης στη Σορβόννη (1948). Επί 25 χρόνια υπήρξε τεχνοκριτικός της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ και ιδρύτρια της ομώνυμης σχολής. Ένα φωτεινό παράδειγμα μέσα στους ανθρώπους της τέχνης που μας εμπνέει αλλά και που μας δημιουργεί ερωτήματα πάνω στο επάγγελμα του ιστορικού τέχνης σήμερα για το πως μπορεί να είναι χρήσιμο στην κοινωνία και στην αγορά.
Αλλά ας ξεκινήσουμε με το τί σημαίνει τεχνοκριτικός. Είναι αυτός έχει σπουδάσει ιστορία τέχνης (αν και αυτό πολλές φορές δεν μοιάζει απαραίτητο), που αρθρογραφεί για θέματα τέχνης και προλογίζει καταλόγους τέχνης, που μπορεί να διδάξει σε σχολές, που μπορεί να οργανώνει εκθέσεις σε μουσεία, γκαλερί και όλων των ειδών τους χώρους τέχνης, που μπορεί να παρέχει συμβουλές σε συλλέκτες, οίκους δημοπρασιών και αίθουσες τέχνης, προβάλλοντας τις αξίες της ιστορίας τέχνης, ή που μπορεί να είναι υπάλληλος σε πολιτιστικά κέντρα και σε διάφορους κρατικούς ή ιδιωτικούς φορείς.
Στην Ελλάδα υπάρχει μάλιστα το ελληνικό τμήμα της AICA με μέλη πολύ γνωστά στο χώρο της τέχνης που δυστυχώς αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα και που αντί να είναι ένας ζωντανός και λειτουργικός οργανισμός που να βοηθάει τους τεχνοκριτικούς να παράγουν έργο, προτιμά να πνίγεται σε θέματα γραφειοκρατίας.
Όσο για τις εφημερίδες και τα ιντερνετικά περιοδικά, ενώ θα έπρεπε όλα να έχουν τον τεχνοκριτικό τους, προτιμούν να βάζουν μόνο τα δελτία τύπου των διάφορων εκθέσεων που γίνονται, χωρίς μια γνώμη, ένα σχόλιο, μια ανάλυση και μάλιστα σε μια εποχή όπως η σημερινή που οι ενεργοί ζωγράφοι είναι και πολλοί και καλοί.
Μας λένε δηλαδή με τον τρόπο τους ότι σήμερα οι γνώσεις και οι υπηρεσίες ενός τεχνοκριτικού δεν χρειάζονται; Ναι, αν κρίνω από την φράση που διάβασα πρόφατα στο ίντερνετ στις συμβουλές για συμπλήρωση μηχανογραφικού με την περιγραφή επαγγέλματος Ιστορικός Τέχνης: “Οι προοπτικές απασχόλησης είναι μάλλον αρνητικές, παρά την στροφή του ενδιαφέροντος του ανθρώπου και της κοινωνίας στην τέχνη και τον πολιτισμό, και της επένδυσης στην εθνική πολιτιστική κληρονομιά”.
Σε μια περίοδο που προσπαθούν να αφανίσουν τους καθηγητές καλλιτεχνικών, επόμενο είναι να θέλουν να αφανίσουν και το επάγγελμα του ιστορικού τέχνης – τεχνοκριτικού. Το θέμα είναι αν θα τους αφήσουμε.
Για μένα, τεχνοκριτικός είναι αυτός που καλείται να έρθει ως άνθρωπος της διανόησης να μεταφράσει σε λόγο μια πινελιά, μια κίνηση, ένα καινούριο έργο. Να βάλει σε λόγια μια αλήθεια. Την προσωπική αλήθεια του κάθε καλλιτέχνη. Κι έπειτα να την πάει πιθανότατα λίγο παραπέρα.
Αντλώ δύναμη από την Ελένη Βακαλό, αυτήν την κορυφαία τεχνοκριτικό, που καταξιώθηκε επειδή ήταν πραγματικά αφοσιωμένη στο αντικείμενο μελέτης της και θέλω να πιστεύω πως η κατάσταση θα αλλάξει.
Ήρα Παπαποστόλου
