Σύγχρονο βλέμμα
Το μάτι βρίσκεται παντού στην ιστορία της τέχνης. Από την κούπα του Εξεκία (540 π. Χ), στον αμνό του Θεού με τα επτά μάτια (όσα και τα πνεύματα του Θεού) ή στο ίδιο το μάτι του Θεού, μέχρι τον Magritte ή τον Man Ray και τα περίφημα δάκρυά του. Στη φύση, στα όνειρα, στην τέχνη, στους μύθους όλου του κόσμου και σεπολλές μορφές μυστικισμού, το μάτι - καθρέφτης του Θεού - απεικονίζει το βλέμμα μας προς τα μέσα.
Η όραση ήταν πάντα ιερή. Έτσι έχει υμνηθεί και τραγουδιστεί από λαούς σε όλον τον πλανήτη και σε όλες τις εποχές. Ο Πολύφημος χάνει όλη του τη δύναμη επειδή χάνει την όρασή του.
Στο Δοκίμιο της ζωγραφικής, ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι επανειλημμένα επανέρχεται και τονίζει το θαύμα της κόρης του οφθαλμού.
Το μάτι,το αισθητήριο όργανο της όρασης των ζωντανών οργανισμών, είναι στείρευτος επεξεργαστής εικόνων, χρωμάτων και μορφών, ενώ ταυτόχρονα έχει ιερό δεσμό με τη νόηση και το πνεύμα.
Ο καλλιτέχνης, εξετάζοντας σε βάθος κάθε δεδομένο που συνδέεται με τη μελέτη του μηχανισμού της όρασης, ανακαλύπτει και νέες οπτικές του φαινομενικού κόσμου.
Όταν ο Αδριανός φτιάχνει την αυτοπροσωπογραφία του, ανακατασκευάζει μια γέφυρα επικοινωνίας του εξωτερικού με τον εσωτερικό κόσμο. Η κατεύθυνση του ματιού προς τον κόσμο, αντιπαρατίθεται στην εδραιωμένη πραγματικότητα που θέλει την εικόνα να μην έχει πια συμβολική ιδιότητα. Κλείνοντας το ένα μάτι, παρατηρεί το περιβάλλον και όλες του τις λεπτομέρειες δίνοντας ξανά στα πράγματα το μυστήριο που τα διέπει. Επαναστατεί, γιατί ξεφεύγει από τη λογική της σύγχρονης εποχής που θέλει να θεωρείται ως η ιστορική περίοδος της πληθωρικής οπτικής επικοινωνίας. Μέσα από το μάτι του καλλιτέχνη, ο θεατής ξαναβρίσκει το μυστήριο της έρευνας του χώρου και αντιστέκεται στο φαινόμενο της ποσοτικής οπτικής πληροφόρησης. Ώσπου μπορεί να αντικρύσει το είδωλό του και ίσως τον πραγματικό εαυτό του στον καθρέφτη.
Η όραση παίζει μεγάλο ρόλο και στη ζωγραφική της Λαμπρινής Μποβιάτσου. Το βλέμμα της, έντονο, παρατηρεί τον εαυτό της και τον κόσμο, σε μια προσπάθεια αποτύπωσης της πραγματικής αλλά και πλασματικής της ταυτότητας. Ο θεατής βλέπει με τα μάτια της ίδιας την δική της πραγματικότητα που καθρεφτίζεται σε αντικείμενα, σκεύη, τζάμια ή στην οθόνη κάποιου υπολογιστή. Η όραση αποκτά και εδώ τον ιερό της χαρακτήρα. Ο Θεός-Δημιουργός-Καλλιτέχνης παρατηρεί τον άνθρωπο που ο ίδιος έχει δημιουργήσει.
Και στις δύο περιπτώσης οι καλλιτέχνες, μέσω της απεικόνισης του ματιού, επαναφέρουν την αντίληψη της ιερότητας της τέχνης. Το μάτι του καλλιτέχνη μετατρέπεται στο μάτι του Δημιουργού που παρατηρεί το μυστήριο του σύμπαντος σε μια προσπάθεια εύρεσης του εαυτού και του Μεγάλου Όντος που βλέπει τα πάντα.
Ήρα Παπαποστόλου
Κριτικός & Ιστορικός Τέχνης
