Μουσική και Ζωγραφική
Η μουσική είναι μία από τις σπουδαιότερες κατακτήσεις της ανθρώπινης εξέλιξης. Γνωστή και ως Απολλώνια τέχνη, παίρνει το όνομά της από τις εννέα Μούσες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Την αξία της συνειδητοποίησαν και εξύμνησαν μεγαλοφυϊες του πνεύματος όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας, ο Πυθαγόρας, ο Καρτέσιος, ο Γκαίτε, ο Μπετόβεν και όλοι οι λαοί μέσω της παραδοσιακής τους τραγουδοποιίας.“Σε τοιχογραφίες της Αιγύπτου, της Πομπηίας καθώς και σε μινιατούρες των Μογγόλων του Ιράν, της Αρμενίας, της Ιρλανδίας, τα μουσικά όργανα και οι οργανοπαίκτες κατείχαν ξεχωριστή θέση στις τοπικές και εθνικές κοινωνίες και στην πολιτισμική εξέλιξη”, γράφει ο Φαίδων Πατρικαλάκης το 2009 στον Μανδραγόρα.
Οταν όμως σκεφτόμαστε απεικονίσεις της μουσικής στη ζωγραφική στο μυαλό μας έρχονται κυρίως έργα των Γκόγια, Μπρακ, Πικάσο, Μανέ, Ντεγκά, Κλε, Μποτερό. Και φυσικά έργα του Βασίλι Καντίνσκι που οι τίτλοι τους παραπέμπουν στη μουσική, σε μια προσπάθεια του ζωγράφου να μιμηθεί η ζωγραφική τη μουσική ώστε να απελευθερωθεί από την παραστατικότητα και να διευρύνει τις εκφραστικές δυνατότητες της εικαστικής γλώσσας.
Τι γίνεται όμως με την απεικόνιση της μουσικής στην ελληνική ζωγραφική;
Συχνά οι Έλληνες ζωγράφοι απεικονίζουν στις συνθέσεις τους μουσικά όργανα. Από την αρχαιότητα (ο πρώτος ελληνικός μουσικός πολιτισμός θεωρείται ο μυκηναϊκός σύμφωνα με την πλειοψηφία των ιστορικών) μέχρι σήμερα η απεικόνιση των μουσικών οργάνων αποτελεί μια διαδεδομένη στο χώρο της τέχνης πρακτική. Στα αγγεία καθώς και στα γλυπτά συναντάμε κιθαρωδούς, μαθήματα μουσικής με λύρα και πολλά άλλα έγχορδα μουσικά όργανα. Στο βυζάντιο, σε χειρόγραφα και τοιχογραφίες, συναντάμε βοσκούς να παίζουν αυλό, αγγέλους με μουσικά όργανα και τραγουδιστές με λαγούτο και βυζαντινά τύμπανα.
Πολύ αργότερα, ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ θα ζωγραφίσει την “Ωραία Ανδριάνα των Αθηνών” με το μουσικό της όργανο στα χέρια, ο Νικηφόρος Λύτρας την “Επιστροφή από το Πανηγύρι” και ο Γιώργος Ιακωβίδης την “Παιδική Συναυλία”, ένα από τα χαρακτηριστικότερα και διασημότερα έργα της νεοελληνικής τέχνης, στο οποίο παρουσιάζεται μια ομάδα παιδιών μέσα σε ένα δωμάτιο να παίζουν μουσική, για να διασκεδάσουν ένα νήπιο που το κρατάει η μητέρα του.
Δυο μουσικοί απεικονίζονται σε έργο του Νίκου Εγγονόπουλου ενώ μια γυναίκα με φλογέρα απεικονίζεται σε έργο του Σταθόπουλου. Στις μέρες μας, ο Θωμάς Τουρναβίτης φτιάχνει συνθέσεις με κεντρικό του θέμα τους μουσικούς: πιανίστες, τρομπετίστες, βιολιστές συγκεντρώνονται σε μια εικόνα με κίνητρο την αγάπη της αίσθησης του ήχου μέσα από την εμπειρία του ζωγράφου από όταν ήταν στη χιπ χοπ σκηνή.
Απεικονίζοντας μια άλλη τέχνη, αυτή της μουσικής, οι ζωγράφοι παραπέμπουν το θεατή στους αρχαίους Έλληνες οι οποίοι πίστευαν για τη μουσική ότι ήταν μία ενασχόληση η οποία διαμορφώνει το πνεύμα και την ψυχή. Ταυτόχρονα, η ένωση της ζωγραφική με τη μουσική ενδυναμώνουν το στοιχείο της “μαγείας” που ενυπάρχει στην τέχνη, μιας και πρωταρχικός ρόλος και των δύο αυτών τεχνών ήταν θρησκευτικός και άρα ιερός.
Η μουσική, ως τέχνη, έρχεται να καλύψει την ανάγκη τους ανθρώπου να εκφράσει με τους ήχους τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ψυχικές του καταστάσεις. Το ίδιο θέλει να εκφράσει και η ζωγραφική με τη βοήθεια άλλων μέσων όπως το πινέλο, το μολύβι, το ύφασμα, το χαρτί. Ο συνδυασμός των δύο φέρνουν το θεατή μπροστά σε μία πανδαισία ήχων και χρωμάτων επικοινωνόντας του πανανθρώπινες τέχνες που πλουτίζουν τον κόσμο του σύγχρονου ανθρώπου.
Ήρα Παπαποστόλου
Κριτικός & Ιστορικός Τέχνης