Η χρήση συμβόλων για την έκφραση μιας ιδέας κυριαρχεί στο έργο του Νικήτα Μπαχάρα με τίτλο Υπέυθυνος Καθοδήγησης. Ζωγραφίζοντας τον ανάμεσα σε δύο παιδικά κρεββάτια κρατώντας ένα λευκό βιβλίο (στο οποίο ή διαβάζει οδηγίες ή μπορεί να βάλει ο ίδιος τις δικές του αρχές) δείχνει πως το αντάρτικο περνάει από γενιά σε γενιά (φορτίο το οποίο ένα τμήμα της ελληνικής κοινωνίας το κουβαλάει ακόμα) ενώ παράλληλα μας υπενθυμίζει ότι ο πολιτικός καθοδηγητής βρίσκεται σε αυτό το χρέος της καθοδήγησης διαρκώς. Τί θα διδάξει άραγε στα παιδιά του; Μέσα από τα σύμβολα, η τέχνη ξαναβρίσκει το χαμένο της μυστήριο- αφού σε προκαλεί να ανακαλύψεις την ιστορία πίσω από τα πράγματα και να εξηγήσεις με το δικό σου τρόπο τους συμβολισμούς που προτείνει ο καλλιτέχνης. Ο Υπεύθυνος Καθοδήγησης δεν θα μπορούσε να είναι ένας οποιοσδήποτε άνθρωπος που φέρει την ευθύνη να διδάξει στα παιδιά του τις αξίες της ζωής;
Δήμος Σκουλάκης, 27η Ιουλίου 1890, 1998.
Για την υλοποίηση του έργου, ο Σκουλάκης φωτογραφισε τον ίδιο του τον εαυτό. Το σωμα του Βαν Γκογκ είναι αυτό του Δήμου Σκουλάκη για να καλυφθει η αναγκη του ζωγραφου να αναγνωρίσει τον εαυτό του μέσα από το πορτρετο του Βαν Γκογκ ως μύθο του μοντερνου καλλιτεχνη. Ο Σκουλάκης βαζοντας εναν σαμουραι, ζωγραφισμενο με την παραδοσιακή τεχνοτροπία της ιαπωνικής ξυλογραφίας, να απαθανατίζει - ως τυπικός Γιαπωνέζος τουρίστας - τον πρωταγωνιστη της σκηνης κατα την υπέρτατη στιγμη δημιουργιας του μύθου του, σχολιαζει την υπερβολικη διαδοση των φωτογραφικών αναπαραγωγων των εργων του Βαν Γκογκ. Είναι άραγε αυτη η εξελιξη ενας δευτερος πυροβολισμος στον Βαν Γκογκ όπως υπαινίσσεται η στοχευση της φωτογραφικής μηχανής;
Με γονείς που προέρχονται από τον ίδιο καλλιτεχνικό χώρο, ο Νίκος Μόσχος, η Μαριάννα Κατσουλίδη και η Ελένη Παρμακέλη βρήκαν τη δική τους γραφή και προσωπικότητα και την επέβαλλαν ακολουθώντας το δικό τους δρόμο. Πόσο όμως κουβαλάνε το φορτίο των γονιών τους; Ο Νίκος Μόσχος μας δίνει τη δική του απάντηση, όταν το 2011 επιλέγει να ζωγραφίσει τον Αινεία, το γιο της Αφροδίτης και του Αγχίση, που σαν ιδρυτής του έθνους των Λατίνων στη γειτονική Ιταλία, θα γινόταν ξακουστός. Γοητευμένος από την ιστορία του Αινεία ο οποίος μεταναστεύει και επιλέγει να κουβαλήσει μαζί του τον πατέρα του (στο έργο απεικονίζεται ο πατέρας του καλλιτέχνη), θέλει να μεταφέρει το δίδαγμά της στο σήμερα: οι γονείς από τους οποίους προερχόμαστε είναι η ιστορία μας, είναι το φορτίο που κουβαλάμε, το παρελθόν μας. Τί μπορούμε τελικά να αφήσουμε πίσω μας και τι δεν μπορούμε;, μας κάνει να αναρωτηθούμε. Με τί είμαστε καταδικασμένοι να ζήσουμε;
Στην περίπτωση του ζωγράφου Toni Milaqi, η Παναγία - στυλιζαρισμένη, όπως όλες οι φιγούρες στους πίνακες του καλλιτέχνη - τυλιγμένη σε ένα φαρδύ μπλε μανδύα και με το πρόσωπο στραμμένο προς το Χριστό, όπως στις ελαιογραφίες της Αναγέννησης, τον κρατάει και με τα δυο της χέρια, ενώ στο βάθος φαίνεται μια σύγχρονη πόλη.
Όσο για το Δημήτρη Αναστασίου, προτιμάει να φτιάξει τον εαυτό του ως Χριστό. Η δυσαναλογία της μορφής της μητέρας, σε σχέση με το γιο, θυμίζει κατά πολύ τη δυσαναλογία της γιγάντιας μορφής της Παναγίας που κατά την Αναγέννηση είναι ηθελημένη και συμβολική: απεικονίζεται ως Μητέρα της Εκκλησίας, ταυτιζόμενη με την ίδια την Εκκλησία.
Τι μας λένε λοιπόν οι καλλιτέχνες; Έχουμε ανάγκη στις μέρες μας από έναν νέο μάρτυρα; Έναν νέο Χριστό; Είμαστε τελικά όλοι μάρτυρες; Ή μήπως πρόκειται κι εδώ για μια νέα περίοδο αναγέννησης;
